کلیسای بتقهم مقدس اصفهان
کلیسای بتقهم مقدس اصفهان ، یا بیت اللحم از کلیساهای بزرگ و زیبای شهر اصفهان است که در دوره صفویه و پادشاهی شاه عباس کبیر ساخته شده است. این کلیسا را می توان هم از نظر نقاشی های داخلی و هم از نظر نمای خارجی، باشکوه ترین کلیسای اصفهان دانست. بخصوص اینکه دارای بزرگ ترین گنبد در میان کلیساهای جلفای اصفهان است.
تاریخ ثبت کلیسای بتقهم مقدس اصفهان در آثار ملی ایران
کلیسای تاریخی بیت اللحم اصفهان، در تاریخ ۱۷ اسفند سال ۱۳۸۱ هجری شمسی با شماره ثبت ۷۶۴۳ در ردیف آثار ملی قرار گرفت. کلیسای بِتقِهِم مقدس جلفای اصفهان و دیر استپانوس مقدس در شمال غربی ایران از زیباترین کلیساهای جهان هستند.
کلیسای بتقهم مقدس اصفهان توسط چه کس ساخته شده؟
کلیسای بیت اللحم یا ِبتقِهِم مقدس جلفای اصفهان که در سال۱۶۲۷ ــــ ۱۶۲۸ م توسط خواجه پِترُس ولیجانیان ساخته شده است از زیباترین کلیساهای جهان به شمار می رود.
داستان های ساخته شدن کلیسای بتقهم مقدس اصفهان
دربارۀ تاریخچۀ بنای این کلیسا روایات گوناگونی وجود دارد. به روایتی برای اینکه خواجه پِترُس برای ساخت کلیسا برانگیخته شود، به سفارش سازندۀ کلیسای مریم مقدس در روزهای عید از ورود خواجه پترس به آن کلیسا ممانعت به عمل می آمد.
و به روایتی دیگر در روز عید، که خواجه پترس برای خواندن دعا و به جا آوردن مراسم مذهبی به کلیسای مریم مقدس رفته بود، با انبوه و ازدحام جمعیت مواجه شد و قادر به ورود به کلیسا نشد و از این رو تصمیم به ساخت کلیسایی با شکوه تر و عظیم تر در جوار کلیسای مریم مقدس گرفت. این کلیسا دارای دو جلد کتاب خطی انجیل بسیار ارزشمند است که روی پوست نوشته شده اند. یکی از آنها متعلق به سال ۱۶۳۶ م است.
کلیسای بتقهم مقدس اصفهان در فهرست زیباترین کلیسا های جهان
روزنامه انگلیسی «The Telegraph» لیست زیباترین کلیساهای جهان را منتشر کرده است. بر اساس گزارش این روزنامه، کلیسای بِتقِهِم (بیت اللهم) مقدس جلفای اصفهان در میان ۲۳ کلیسای زیبای جهان قرار دارد. در این متن آمده که کلیسای بِتقِهِم (بیت اللهم) مقدس مزین به ۷۲ نقاشی با شکوه می باشد که صحنه شام آخر و اخراج حضرت آدم و حوا از بهشت از آن جمله اند.
در این متن همچنین به گنبد با شکوه کلیسا اشاره گردیده که جلوه خاصی به بنا داده است. در فهرست زیباترین کلیساهای جهان نام دِیر استپانوس مقدس واقع در شمال غرب ایران نیز درج گردیده است.
به گزارش روزنامه «The Telegraph»، این دیر منزوی با قرار گرفتن در میان کوه ها و منطقه ای سر سبز، تصور اینکه ایران کشور بیابان ها است را رد می کند.
بنا بر گفته های سیاحان خارجی، در جلفا در عصر صفوی پیروان فرقه های مختلف مسیحیت بیش از بیست و پنج کلیسا در این منطقه بنا کرده بودند که امروزه تنها سیزده بنا از مجموع این کلیساها بر جای مانده اند.از میان این سیزده کلیسا نیز تنها دو کلیسای عمده جلفا یعنی دیر آمِناپرگیچ مقدس و بِتقِهِم مقدس قابل بازدید عموم هستنند.
معماری کلیسای بتقهم مقدس اصفهان
پلان این کلیسا از نوع تالارهای گنبددار مستطیل شکل است که در جهت شرقی–غربی قرارگرفته و دارای گنبدی دوجداره با هشت نورگیر در قسمت پایین گنبد است. بنا هیچگونه تزیین خارجی ندارد و ارتفاع آن از سطح زمین ۲۵ و قطر آن ۱۱ متر است.
گنبد با چهار قوس به چهار ستون بزرگ متصل به دیوارهای شمالی و جنوبی بنا تکیه کرده است. در سمت غربی کلیسا و در قسمت جلوی ورودی اصلی، ایوانی دو طبقه قرار دارد و در بالای آن ناقوس خانه کلیسا قرارگرفته است. مصالح ساختمان کلیسای بیت اللحم، از خشت و آجر تشکیل شده اند. دیوارهای داخلی کلیسا با گچ پوشانده شده و روی تمامی آنها نقاشی هایی با موضوعاتی برگرفته از کتاب مقدس نقش بسته است.
قسمت پایین دیوارها نیز از کاشی های لعاب دار به رنگ های نیلی و آبی که برای تزیین به کار رفته‌اند، تشکیل شده است. کلیسا در دو طبقه ساخته شده است. طبقه دوم مخصوص بانوان است. در بخش میانی طبقه دوم، تالاری مربع شکل قرار دارد که برگرفته از مدل کلاسیک تالار گنبد دار ارمنی است. گنبد کلیسا، گنبدی دو پوش است که با طلا کاری و کتیبه هایی با تاریخ های مختلف از افرادی خیر که برای کلیسا کار انجام داده اند. این گنبد روی چهار ستون مرتفع و قطور که با قوس های جناغی به ستون جنبی و مقابل متصل هستند، قرار دارد.
ساق گنبد کلیسا هشت پنجره دارد که در فاصله هر دو پنجره طاق نماهایی مزین به نقاشی دیده می شود. این نقاشی ها شامل چهره ۱۲ حواری حضرت مسیح رستاخیز حضرت مسیح علیه‌السلام، حرکت پتروس حواری بر آب است. زیباترین نقاشی کلیسای بیت اللحم را تصویر بهشت تشکیل می دهد که در قسمت چپ آن، تصویر خواجه پطرس با نمایی از تاج بر سر نقاشی شده است.
در ضلع غربی گنبد، به فاصله ای اندک، ناقوس کلیسا بر برجی روی چهارستون مزبور، ۶ ستون سنگی و روی آنها گنبد مخروطی شکل ناقوس و نهایتاً صلیبی روی گنبد جای گرفته است. حیاط در سمت غرب کلیسا است. در سمت غربی حیاط، سنگ قبرهایی قرار دارند که متعلق به خواجه پترس و نوه اش می باشد. سنگ قبرهای دیگری نیز متعلق به روحانیان، خواجه ها، بازرگانان و صنعتگران در نقاط دیگر حیاط دیده می شود.
داخل کلیسا با انواع تزئینات پوشیده شده است. تزئینات داخلی کلیسا ترکیبی است از انواع گچبری های مطلا، گچکاری های نقاشی شده، نقاشی های دیواری و کاشی های هفت رنگ با تصاویری برگرفته از انجیل های عهد قدیم و جدید، قدیسین و نقوش گل و گیاه متنوع که اندکی پوسته پوسته شده اند. کلاً این تزئینات در وضعیت خوبی هستند.
کتیبه ها و نوشته های متعدد ارمنی نیز در آنجا وجود دارد. گنبد آن تماماً با نقاشی ها و گچکاری های مطلای بسیار زیبا تزئین شده است. نقاشی ها از لحاظ کیفیت متنوع و ظاهراً کارهایی از نقاشان محلی است.
فقدان تعادل در رنگ آرایی و رنگ های تکراری و ناهماهنگی رنگ های سبز و قرمز در کنار گچکاری های تزئینی، باعث به هم خوردن نظم آنها شده است. نقاشی های ردیف پایین دیوارها شامل جزئیات جالب توجهی از پارچه ها، لباس ها و روسری های متعلق به قرن هفدهم میلادی است. نقاشی های دیوارهای محراب بیشتر به شیوۀ بومی هستند و تِم و موضوع آنها اغلب پیکره های ایستادۀ قدیسین است.
یک نقاشی رنگ روغن از سازندۀ کلیسا، خواجه پتروس ولیجانیان بر روی دیوار شمالی قرار دارد که در سمت چپ تصویر خواجه پترس زانو زده و در حال دعا دیده می شود. دیوار غربی کلیسا شامل نقاشی هایی از شکنجۀ گریگور روشنگر و نقاشی های دیگری از سرکیس مقدس، مرکروس مقدس و تئودوروس مقدس است.
در کنار در غربی یک نقاشی تخیلی نیز از جهنم وجود دارد. صرف نظر از گنبد داخلی، افریزی از کاشی های هفت رنگ، زیباترین تزئینات کلیسا هستند. این تُنُکه ها (Panel) نمونه هایی عالی از کاشی های جلفا است که دارای نقوش بسیار زیبایی از گل ها و حیوانات است.
بیرون، بالای درب غربی یک تُنُکۀ کاشی کاری شدۀ بسیار زیبا متعلق به سال ۱۸۹۹ م قرار دارد. در سردر کلیسا کتیبه ای با خط ارمنی نوشته شده است. تاریخ بنا در این کتیبه، سال ۱۰۶۳ هجری قمری است. در ذیل کتیبه از حجار آن نام برده شده است.
در این کتیبه به تعمیر کلیسای بیت اللحم در سال ۱۳۱۶ هجری قمری در زمان مظفرالدین شاه قاجار اشاره شده است.
مرمت کلیسای بتقهم مقدس اصفهان و جلوگیری از ویرانی کلیسا
کلیسا در سال ۱۸۵۰ میلادی با خطر تخریب مواجه شد ولی در سال ۱۸۷۰ به‌وسیله هوان جان الیازیان مرمت و بازسازی شده و به این ترتیب از ویرانی نجات یافت. برج ناقوس در سال ۱۸۹۷ میلادی در بالای در ورودی باختری کلیسا ساخته شد
آدرس دقیق کلیسای بتقهم مقدس اصفهان
آدرس :اصفهان، خیابان توحید، نبش خیابان نظر میانی
تصاویر کلیسای بتقهم مقدس اصفهان
بیشتر بخوانید…